Mowa nienawiści, trollowanie, uzależnienie od gier czy grooming – to tylko niektóre z pułapek internetowych, w które może wpaść nasze dziecko. Przemoc w Internecie ma coraz to inne formy i może być przez niektórych rodziców niezauważona lub lekceważona. Mając na względzie dobro dziecka, warto być czujnym i zapoznać się z możliwymi zagrożeniami, by w razie potrzeby jak najszybciej zareagować.
Najbardziej rozpowszechnionym zjawiskiem cyberprzemocy jest tak zwany „hejt” (z ang. „hate” – nienawiść). Wystarczy przeczytać komentarze pod jakimkolwiek artykułem w Internecie i można być niemal pewnym, że natrafi się na wypowiedź mającą na celu ośmieszenie czy upokorzenie innej osoby lub choćby sprawienie jej najzwyklejszej przykrości. Obraźliwe komentarze na profilach społecznościowych stały się już niemal normą, nie możemy jednak przechodzić obok nich obojętnie. Cyberprzemoc to nie tylko szantażowanie i włamywanie się na cudze konta, to także najzwyklejsze komentarze zachęcające do nienawiści.
Tak zwane „hejtowanie” w Internecie dotyczyć może każdego, ale często ma na celu wzbudzenie nienawiści wobec konkretnych grup społecznych. Działania internetowe wielu osób mogą być na przykład szowinistyczne, seksistowskie, rasistowskie, homofobiczne czy ksenofobiczne.
Niemal każdy rodzic, w przypływie dumy ze swojego dziecka, czuje potrzebę pochwalenia się jego osiągnięciami. W dobie obecnej komputeryzacji często wrzucamy na portale społecznościowe zdjęcia czy filmiki naszych pociech. Czasem są to piękne, studyjne sesje, czasem naturalne scenki z życia codziennego, zdarza się też, że dzielimy się (np. na YouTube) śmiesznymi filmikami swoich maluchów. Niestety często nie zdajemy sobie sprawy, jak bardzo może być to dla nich niebezpieczne.
Publikowane śmieszne filmiki mogą okazać się bowiem dla dziecka za kilka lat nie zabawne, a upokarzające i być powodem wyśmiewania ze strony rówieśników, niskiej samooceny czy złego samopoczucia. Za każdym też razem, gdy wrzucamy gdzieś zdjęcie, musimy liczyć się z potencjalnym hejtem ze strony komentujących – i zastanowić się, czy chcemy narażać na nie dziecko. Zresztą nawet najpiękniejsze fotografie mogą być w przyszłości powodem zażenowania czy trafić do potencjalnego pracodawcy. Gdy natomiast wykonujemy w czasie wakacji na plaży zdjęcie dziecka bawiącego się w stroju kąpielowym i wrzucamy je do Internetu – ryzykujemy, że trafi w ręce pedofilów. Tak naprawdę wszystkie informacje, które publikujemy, są źródłem informacji o naszym dziecku i ułatwiają potencjalnemu przestępcy nawiązanie z nim kontaktu oraz zdobycie zaufania. Pokazują, co lubi najbardziej robić, do jakiej szkoły chodzi, gdzie spędza wolny czas itp.
Skorzystać z tego mogą na przykład osoby, które chcą dziecko przez Internet uwieść i wykorzystać seksualnie (tzw. grooming). Zwykle zbierają najpierw o dziecku różne informacje, potem z ich pomocą nawiązują z nim kontakt i zdobywają jego zaufanie, dają poczucie zrozumienia. W czasie znajomości powoli robią z rodzica wroga, wprowadzają tematy związane z seksualnością (np. pytania „czy miałeś kiedyś chłopaka/dziewczynę?”, „czy się kiedyś całowałeś?”) i coraz bardziej przygotowują dziecko do spotkania. Trzeba być szczególnie wyczulonym na takie sytuacje i gdy tylko się je dostrzeże – zgłosić to na policję.
Co zrobić, by temu wszystkiemu zapobiec? Na pewno konfigurować ustawienia prywatności na portalach społecznościowych i nie zapraszać do znajomych osób, których tak naprawdę nie znamy. Przed każdą publikacją zdjęcia należy również zastanowić się, czy nie jest ono upokarzające lub niebezpieczne i czy sami chcielibyśmy, by ktoś nas w takiej sytuacji zobaczył. Można nawet zapytać dziecko, jeśli jest już trochę starsze, czy zgadza się na taką publikację.
A jak reagować na mowę nienawiści w Internecie? Na pewno nie można pozostać obojętnym! Gdy Ty lub Twoje dziecko spotkacie się z „hejtem”, nie pozostańcie bierni. Pierwszym krokiem jest zachowanie dystansu i niewdawanie się w dyskusję z osobą, która chce cię obrazić. Gdy Twoje dziecko doświadczy mowy nienawiści, porozmawiaj z nim, by wiedziało, że nikt nie ma prawa go skrzywdzić i to, co się stało, w żadnym przypadku nie jest jego winą. Nie należy utrzymywać kontaktu ze sprawcą, ale ważne jest, aby nie kasować dowodów, np. maili czy smsów – zapoznać powinny się z nimi wszystkie osoby, które są zaangażowane w sprawę. Raniące lub dyskryminujące komentarze należy zgłosić do administratora strony internetowej lub w niektórych przypadkach – gdy zostało popełnione przestępstwo lub było zagrożone bezpieczeństwo dziecka – nawet na policję. Gdy sprawcą przemocy jest osoba, z którą dziecko chodzi do szkoły, podejmij współpracę z nauczycielami.
Istotną sprawą jest też ustalenie z dzieckiem zasad korzystania z Internetu. Ważne jest zwrócenie uwagi na czas spędzany przed ekranem. Dziecko, ucząc się w sposób zdalny, spędza już przed nim kilka godzin. Musimy zatem, dla równowagi, zapewniać mu również inne formy rozrywki, chociażby spacer na świeżym powietrzu czy zajęcia sportowe. Ciekawe jest również granie w gry planszowe. Wspaniale spędza się wówczas czas z rodziną, buduje więzi i relacje z jej członkami.
Ustalając czas spędzany przed ekranem powinniśmy wziąć pod uwagę wiek dziecka i jego rozwój emocjonalny. Zgodnie z wytycznymi WHO najlepiej, by dzieci do 2 r.ż. nie miały styczności z mediami – nie oglądały bajek, filmików itp. Dziecko od około 2 r.ż. może spędzać przed ekranem maksymalnie jedną godzinę dziennie. Więcej czasu zajmować powinna aktywność fizyczna.
Nie ulega wątpliwości, że każdy rodzic dbający o wszechstronny rozwój swojego dziecka nie chce, by padło ono ofiarą uzależnienia od gier, a bezpiecznie z nich korzystało. Przychodzą tu z pomocą różne instytucje. Jedną z nich jest Ogólnoeuropejski System Klasyfikacji Gier (Pan-European Game Information, PEGI), czyli uruchomiony w 2003 roku system ratingu wiekowego, stworzony by pomagać rodzicom w podejmowaniu świadomych decyzji przy zakupie gier komputerowych. Na stronie PEGI (www.pegi.info.pl) znaleźć można informacje na temat stosowanych oznaczeń, będących wskazówką np. dla jakiego wieku jest przeznaczona dana gra lub jakie treści może zawierać (m.in. przemoc, wulgarny język, narkotyki, hazard itp.).
Z kolei niepokojące zachowania – zaniedbywanie życia towarzyskiego, granie przez dłuższy czas niż było to zaplanowane, mówienie tylko o grach, wykradanie pieniędzy na ich zakup, wagarowanie w celu grania, nieodrabianie zadań domowych czy nagłe pojawienie się trudności z nauką, problemy ze snem – powinny być sygnałem ostrzegawczym i skłaniać do szukania pomocy psychologa i sprawdzenia, czy nie pojawia się uzależnienie od grania.
Istnieje szereg stron internetowych, na których można znaleźć potrzebne informacje, na przykład odnośnie miejsc, gdzie uzyskać można pomoc. Oto kilka przykładów:
· www.dzieckowsieci.pl
· www.bezpiecznyinternet.edu.pl
· www.biezpiecznaszkola.men.gov.pl
· www.sieciaki.pl
· www.akademia.nask.pl
· www.gov.pl/niezagubdzieckawsieci – „Nie zagub dziecka w sieci”
· www.saferinternet.pl – Program Safer Internet
· www.dyzurnet.pl
· www.pegi.info/pl – System PEGI
· www.zapytajogry.pl – Serwis Stowarzyszenia Producentów i Dystrybutorów Oprogramowania Rozrywkowego SPIDOR
· www.dbamomojzasieg.com/ – Fundacja Dbam o mój z@sięg
· www.uzaleznieniabehawioralne.pl – Portal o uzależnieniach behawioralnych
· www.dyzurnet.pl
· www.zglos.to
· 0801 615 005 – infolinia
· 800 100 100 – telefon dla nauczycieli i rodziców
· 116 111 – telefon zaufania dla dzieci i młodzieży
· Ośrodek „Syriusz” Żory
· Ośrodek „Integrum” Rybnik
Podsumowując – gry, smartfony i Internet są nieodzownym elementem życia dzisiejszego dziecka. Należy zatem zadbać, by potrafiły z nich korzystać w sposób odpowiedzialny. Ważnym aspektem jest zbudowanie dobrej więzi między rodzicem/opiekunem a dzieckiem, która pozwoli uniknąć czyhających w sieci niebezpieczeństw.